Monday, April 27, 2009

Past Simple Tense – Энгийн Өнгөрсөн цаг

audio1

Энгийн өнгөрсөн цагийг өгүүлбэрийн бүтцийг судлаж эхлэхийн өмнө ойлгож мэдэх ёстой хамгийн гол зүйл бол энэ цагийг ямар тохиолдолд хэрэглэх вэ гэдэг асуудал юм. Ямарваа нэгэн үйлдэл хийгдэж дуусан тохиолдолд энэ цагийг хэрэглэдэг. Жишээ нь:

Би гэрэл асаасан. I turned on the light. гэрэл асаах гэдэг үйлдэл хийгдэж дууссан байна.
Эцэг эх маань энэ байшинг 6 сарын өмнө худалдаж авсан. My parents bought this house six months ago. байшин худалдаж авах гэдэг үйлдэл 6 сарын өмнө хийгдэж дууссан үйлдэл байна.
Болд энэ номыг долоо хоногийн турш уншиж байгаа. Bold has been reading this book for seven days. Энэ жишээн дээр харахад ном унших гэдэг үйлдэл хийгдэж дуусаагүй байгаа буюу өнгөрснөөс эхлэн хийгдээд одоо хүртэл үргэлжилсэн байна. Ийм учраас ЭНГИЙН ӨНГӨРСӨН ЦАГийг хэрэглэж болохгүй юм.
Өчигдөр 5 цагт Туяа гэрээ цэвэрлэж байсан. Tuya was cleaning her home at 5 yesterday. Өчигдөр 5 цагийн байдлаар энэ үйлдэл хийгдэж эхлэсэн байсан ба энэ өгүүлбэрээс харахад үйлдэл хэзээ дуусах нь тодорхойгүй байгаа тул энгийн өнгөрсөн цаг хэрэглэх нөхцөлийг хангахгүй байна.

Үйл үгийг дүрмийн/regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:

Дүрмийн үйл үг

work

like

talk

+ -ed

worked

liked

talked

Дүрмийн бус үйл үг

go went
see saw
have had
do did

Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:

S+V+O

S - Subject буюу үйлийн эзэн
V - Verb буюу үйл үг
O - Object буюу тусагдахуун

Энгийн өнгөрсөн цагийн өгүүлбэрийн бүтэц:

Subject+Past tense+Object болох буюу үйл үгэн дээр нь -ed залгавар залгасан байна хэрвээ дүрмийн үйл үг бол.


Үйлийн эзэн

Туслах үйл үг


Гол үйл үг



Зөвшөөрсөн

I



went

to school.

Би сургуульдаа явсан.

You



worked

very hard.

Чи их шаргуу ажилласан.

Үгүйсгэсэн

She

did

not

go

with me.

Тэр эмэгтэй надтай хамт яваагүй.

We

did

not

work

yesterday.

Бид өчигдөр ажиллаагүй.

Асуух

Did

you


go

to London?

Чи Лондон явсан уу?

Did

they


work

at home?

Тэд гэртээ ажилласан уу?

Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд энгийн өнгөрсөн цагийн хувьд туслах үйл үг нь did байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна.

Жишээ өгүүлбэрүүд:

Зөвшөөрсөн Үгүйсгэсэн Үгүйсгэсэн ба товчилсон
I talked to Jerry I did not talk to Jerry I didn`t talk to Jerry
She watched a movie She did not watch a movie She didn`t watch a movie
Bat hunted a wolf Bat did not hunt a wolf Bat didn`t hunt a wolf

I listened to that song

I did not listen to that song I didn`t listen to that song

Нэгэнт туслах үйл үг буюу did нь өнгөрсөн цаг дээр хувирсан байгаа учир асуух хэлбэр ба үгүйсгэсэн хэлбэр дээр гол үйл үг нь өнгөрсөн цаг дээр хувирахгүй

She did not watch a movie - туслах үйл үг did өнгөрсөн цаг дээр хувирсан байгаа тул watch буюу үзэх гэдэг үйл үг нь өнгөрсөн цагийн залгавар аваагүй байна. Гэхдээ өгүүлбэрийн утга мэдээж өнгөрсөн цагийг илтгэж байгаа.

Анхаар! to be үйл үгийн хувьд өнгрсөн цаг нь өөр хэлбэрээр үүсдэг.


Үйлийн эзэн

Үйл үг /to be/


Тусагдахуун

Зөвшөөрсөн

I, he/she/it

was


here.

You, we, they

were


in London.

Үгүйсгэсэн

I, he/she/it

was

not

there.

You, we, they

were

not

happy.

Асуух

Was

I, he/she/it


right?

Were

you, we, they


late?

1. She was here

2. We were in London

3. They not happy

Irregular Verbs

Англи хэлний үйл үг ерөнхийдөө өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэрт хувирч хэрэглэгдэх тохиолдол маш их байдаг ба дээрх хэлбэрүүд -ed залгавар авснаар үүсдэг бөгөөд ингэж үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн үйл үг гэдэг ба үйл үгийн хэсэг нь хувирах эсвэл үйл үг үндсээрээ өөрчлөгдөж өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэр үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн бус үйл үг гэдэг.

Present
Past
Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр Орчуулга
be
was, were
been
байх, болох
become
became
become
болох
begin
began
begun
эхлэн
blow
blew
blown
үлээх, салхилах
break
broke
broken
эвдлэх
bring
brought
brought
авч ирэх
build
built
built
барих
burst
burst
burst
тэсрэх
buy
bought
bought
худалдаж авах
catch
caught
caught
барих
choose
chose
chosen
сонгох
come
came
come
ирэх
cut
cut
cut
хэрчих таслах
deal
dealt
dealt
зохицох, шийдэх, тараах
do
did
done
хийх
drink
drank
drunk
уух
drive
drove
driven
жолоодох
eat
ate
eaten
идэх
fall
fell
fallen
унах
feed
fed
fed
хооллох,
feel
felt
felt
мэдрэх
fight
fought
fought
зодолдох
find
found
found
олох
fly
flew
flown
нисэх
forbid
forbade
forbidden
хориглох
forget
forgot
forgotten
мартах
forgive
forgave
forgiven
уучлах
freeze
froze
frozen
хөлдөх
get
got
gotten
авах
give
gave
given
өгөх
go
went
gone
явах
grow
grew
grown
өсөх
have
had
had байх
hear
heard
heard
сонсох
hide
hid
hidden
нуух
hold
held
held
барих
hurt
hurt
hurt
гэмтэх,
keep
kept
kept
хадгалах
know
knew
known
мэдэх
lay
laid
laid
ширээ засах
lead
led
led
удирдах
leave
left
left
орхиж явах
let
let
let
зөвшөөрөх
lie
lay
lain
худал ярих, хэвтэх
lose
lost
lost
хаях
make
made
made
хийх
meet
met
met
уулзах
pay
paid
paid
төлбөр хийх
quit
quit
quit
гарах
read
read
read
унших
ride
rode
ridden
унах /дугуй, морь/
ring
rang
rung
утас дуугарах
rise
rose
risen
өсөх, дээшлэх, нар мандах
run
ran
run
гүйх
say
said
said
хэлэх
see
saw
seen
харах
seek
sought
sought
хайх
sell
sold
sold
худалдах
send
sent
sent
илгээх
shake
shook
shaken
сэгсрэх
shine
shone
shone
гялалзах
sing
sang
sung
дуулах
sit
sat
sat
суух
sleep
slept
slept
унтах
speak
spoke
spoken
ярих
spend
spent
spent
зарцуулах
spring
sprang
sprung
үсрэх
stand
stood
stood
зогсох
steal
stole
stolen
хулгайлах
swim
swam
swum
сэлэх
swing
swung
swung
савах
take
took
taken
авах
teach
taught
taught
заах
tear
tore
torn
урах
tell
told
told
хэлэх
think
thought
thought
бодох
throw
threw
thrown
шидэх
understand
understood
understood
ойлгох
wake
woke (waked)
woken (waked)
сэрэх
wear
wore
worn
өмсөх
win
won
won
ялах
write
wrote
written
бичих

LIE ба LAY -ийн ялгаа

Одоо
Өнгөрсөн
Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
lie, lying
худал хэлэх
I lied to my mother.
Би ээждээ худал хэлсэн.
I have lied my friends
Би найзуудаа худал хэлчихсэн байгаа.
lie, lying
хэвтэх
I lay on the bed because I was tired.
Би ядарсан байсан тул орон дээр хэвтсэн.
He has lain in the grass.
Тэр эрэгтэй өвсөн дээ хэвтэж байгаа.
lay, laying
тавих байрлуулах
I laid the baby in her cradle.
Би хүүхэдээ өлгийнд ороосон.
We have laid the dishes on the table.
Бид тавгаа ширээн дээр тавьчихсан байгаа /Бид ширээгээ засчихсан байгаа/

After laying down his weapon, the soldier lay down to sleep. Цэрэг зэвсгээ хаясныхаа дараа унтахаар хэвтлээ.
Will you lay out my clothes while I lie down to rest? Намайг амраад хэвтэж байх зуур хувцасыг минь дэлгэчих үү?

SIT ба SET - ялгаа

Одоо

Өнгөрсөн

Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр

sit (to be seated or come to resting position) суух

I sat in my favorite chair.
Би хамгийн дуртай сандал дээрээ суусан.
You have sat there for three hours.
Чи энд 3 цагийн турш сууж байна.
set (to put or place)
тавих байрлуулах
I set my glass on the table.
Би стаканаа ширээн дээр тавьсан.
She has set her books on my desk again.
Тэр эмэгтэй номоо миний ширээн дээр дахиад тавьчихсан байна.



RISE ба RAISE - ялгаа

Одоо

Өнгөрсөн

Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр

rise (steady or customary upward movement) өсөх, дээшлэх, нар мандах
The balloon rose into the air.
Шаар дээшээ хөөрсөн.
He has risen to a position of power.
Түүний эрх мэдэл дээшилсэн
raise (to cause to rise) өргөх

They raised their hands because they knew the answer.
Тэд хариултыг мэдэж байсан тул гараа өргөсөн.
I have raised the curtain many times.
Би энэ хөшигийг олон удаа өргөж үзсэн.


The boy raised the flag just before the sun rose.
Тэр хүү нар мандахаас өмнө тугаа өргөсөн.

No comments: