Thursday, March 17, 2011

ХАВСРАЛ НЭР (The adjective)

Англи хэлний дүрэм №4

ХАВСРАЛ НЭР (The adjective)

Тэмдэг нэр буюу хавсрал нэр нь байнга єєрчлєгддєггүй. The great poets of England - Английн их найрагчид. гэх мэт

I . Хавсрал нэрийн харьцуулалтын зэрэг (Degrees of Comparison of the Adjective)

Зєвшєєх (positive)

Харьцуулсан(comparative)

Давуу (superlative)

Богино үет

long

урт

longer

арай урт

the longest

хамгийн урт

large

том

larger

арай том

the largest

хамгийн том

Олон үет

more

most

beautiful

гоё

more beautiful

илүү гоё

the most beautiful

хамгийн гоё

Дүрэм бус

good

сайн

Better

илүү сайн

the best

хамгийн сайн

bad

муу

worse

бүр муу

the worst

хамгийн муу

-er

-est

Жич : Давуу зэрэгт хавсралт нэрийн ємнє тухайлах ялгац гишүүн "the"-г хэрэглэнэ.

Богино үет хавсрал нэрэнд :

а )нэг үет хавсрал нэр

b ) хоёрдугаар үе дээрээ єргєлттэй хавсрал нэр : (polite - politer - the politest , severe - severer - the severest) болон гийгүүлэгчийн дараа -y, -le, -er, - ow, - some -ээр тєгссєн хоёр үет хавсрал : happy - happier - the happiest, clever - cleverer - the - cleverest .

Олон үет хавсрал нэрэнд :

a )эхний үедээ єргєлттэй хоёр үет хавсрал нэр : cautious - more cautious - the most cautious, useful - more useful - the most useful.

b ) олон үет хавсрал нэр болон хавсрал нэрийн үүргээрхи нєхцєл үйл үгүүд : interesting - more interesting - the most interesting, delighted - more delighted - the most delighted.

Хавсрал нэрээс харьцуулалтын зэрэг үүсгэх бичлэгийн дүрэм :

"e" - ээр тєгссєн бол гээж -er, -est залгана. Жиш : fine - finer - finest, polite - politer - politest

үгийн эцэст гийгүүлэгчийн дараа "y" байгаа бол "y" - нь "- i -" болно. Жиш : dry - drier - driest, happy - happier - happiest.

үгийн эцэст дан гийгүүлэгч байх, эцсийн гийгVVлэгчийн ємнє богино эгшиг байх, үгийн эцсийн үе єргєлттэй байх тохиолдолд эцсийн гийгүүлэгчийг давхар бичдэг.

Жиш : big - bigger - biggest, hot - hotter - hottest, fit - fitter - fittest.

Дараах хавсрал нэрүүд хавсрал нэрийн зэргийг хоёр хэлбэрээр үүсгэхдээ єєр єєр утга агуулдаг.

Зєвшєєх

Харьцуулсан зэрэг

Давуу зэрэг

Илэрхийлэх утга

Хэрэглэх жишээ

late

later

latest

Цаг хугацаа

I'll see you later - Би чамтай дараа уулзана. the latest paper - сVVлчийн баримт

latter

last

дэс дараа

the latter sentence - дараачийн єгVVлбэр, (the) last time - сVVлчийн удаа

far

farther

farthest

орон зайн

the farthest way - хамгийн хол зам

further

furthest

дVрслэл

without frther delay - цаашид саатахгVйгээр

old

older

oldest

насны ялгаа

he is older than I - тэр надаас ахмад, the oldest tree - хамгийн хєгшин мод

elder

eldest

зєвхєн хамаатан садны насны ялгаанд тодотголын VVргээр

my elder brother - миний ах, his eldest son - тVVний том хVV

near

nearer

nearest

орон зайн

the nearest way to the station - буудал хVрэх хамгийн дєт зам

next

цаг хугацаа болон дэс дараа

next month - дараагийн сар. the next stop - дараагийн буудал

little

smaller

smallest

жижиг гэсэн хэмжээ

the smallest room - хамгийн жижиг єрєє

less

least

бага гэсэн хэмжээг

he drinks less wine than milk - тэр сVVг бодвол дарс бага уудаг

II . Харьцуулсан хам бүтэц

Ижил байдал : as - as : my sister is as big as I am - миний эгч над шиг том.

Ижил биш байдал : not so - as (эсвэл not as - as) : he is not so (not as)tall as his brother - тэр ах шигээ тийм єндєр биш

эсвэл харьцуулсан зэрэг (comparative) + than : he is bigger than his brother - тэр ахаасаа илүү том юм.

the - the : the further they went the worse the road was - цааш явах тутам зам муудсан.

the less - the less : the less you work, the less you will earn - чи бага ажиллах тусам бага мєнгє олно.

Санамж :
the former - ємнєх нь, эхнийх нь
the same the - . . . шиг адилхан
the latter - . . . сүүлчийнх нь
other than - . . . -с єєр, . . . -с ондоо

III . Хавсрал нэр нэрших нь (Substantivization of adjectives)

the good

сайчууд

Хавсрал нэрээс үүссэн ерєнхий нэр үгээс онцолж тодорхой бүлэг хүн, хэн нэг хүнийг нэрлэхдээ man / woman, boy / girl, gentleman / lady, person / people гэх мэт тєлєєний үг хэрэглэдэг. Жиш : the blind women, the poor person, poor people . . . гэх мэт

the blind

хараагүйчүүд

the poor

ядуучууд

"-sh", "-ch'' - ээр тєгссєн яс үндэс заасан үгс нь олон тооны хэлбэрт хувидаггүй ба эдгээрээс тодорхой нэг хүнийг яс үндсээр нь онцлохдоо man / woman, gentleman / lady - ийн тусламжтайгаар нэрлэдэг.
Жиш : the English - an Englishman, the French - a French lady, the Scotch - two Scotchmen, the Dutch some Dutchmen
Зарим яс үндэс заасан үгс нь олон тооны хэлбэрт байдаг. Жиш : (the) Americans, (the) Germans, (the) Russians

IV . Хавсрал нэрийг хэрэглэх хэлбэр

1. Хавсрал нэр нь нэр ү гийн ємнєорж тодотголын үүрэг (attributive use) гVйцэтгэнэ. Жиш : This is an interestingbook. - Энэ бол сонирхолтой ном. They live in the old house. - Тэд хуучин байшинд амьдардаг.

2. Хавсрал нэр нь үйл үгийн ардорж єгүүлэхүүний хэрэглээ (predicative use) болдогв Жиш : This book is interesting. - Энэ ном сонирхолтой. Their house is old. - Тэдний байшинхуучин.

applie pie

- 2 1/2 cups white flour
- 2 tbsp sugar
- 1/4 tbp salt
- 1/2 cup cold butter, broken into small pieces
- 5 tbsp cold veg
- 8tbsp ice water

-1/3 to 2/3 cup sugar
- 1/4 cup all purpose flour
- 1/2 teaspoon cinnamon
pinch of salt
8 medium sized apples
- 2 tbsp margarine

250degrees - 45min

Friday, March 11, 2011

НЭР ҮГ (The noun)

Англи хэлний дүрэм №3

НЭР ҮГ (The noun)
I . Хүйс : Дүрмийн хүйс = Байгалийн хүйс
а . Хүн ба эд зүйл
Эр хүйсийн хүн, амьтан эр хүйсийн тєлєєний үг авна
he
him
his
he met his friend
Эм хүйсийн хүн, амьтан эм хүйсийн тєлєєний үг авна
she
her

she saw her friend
Эд зүйлс болон хийсвэр зүйлс эрс хүйсийн тєлєєний үг авна
it
its

the book is in its place
б . Амьтан
Амьтны нэрерєнхийдєє эрс хүйс авна : The lion licked itspaw.
гэвч : Гэрийн тэжээмэл болон үлгэрийн амьтан гол тєлєв хүйсээр ялгагдана.
эр хүйсийн (хүчтэй) амьтан = эр хүйс : the dog, hisname
эм хүйсийн (сул дорой) амьтан = эм хүйс : the cat, sheis dead
Зарим нэр үг "-ess" тєгсгєл авч эм хүйс үүсгэдэг. Жишээлбэл : actor - actress, host - hostess, prince - princess, waiter - waitress, lion - lioness, duke - duchess
Санамж :Хєлєг онгоц, улс орон болон хотын нэр гол тєлєв эм хVйсийг хэрэглэдэг : the 'Atlantic' lost hercrew, England and her dominions
II . Нэр үгийн олон тоо үүсгэх
Singular + s : dog - dogs, friend - friends
Дүрмийн олон тоо үүсгэхдээ ганц тоон дээр "-s" залгадаг. Жишээлбэл : leg -legs, wall - walls, tree - trees, table - tables.
Нэр үгийн тєгсгєл нь дараах байдалтай бол :
· s, ss, x, z, ch, sh, tch, бол"-es" залгана. Жиш : ass - asses, box - boxes, church - hurches
· гийгүүлэгч + y бол "-ies"залгаж олон тоо үүсгэнэ. Жиш : baby - babies
· fe, fбол "-ves" залгана. Жиш нь : wife - wives, knife - knives, wolf - wolvesгэх мэт. Гэвч : chief - chiefs, roof - roofs гэж үүсдэгийг анхаар.
· о- бол "- oes" : hero - heroes, potato - potatoes. Гэвч зарим гадаад үгэнд : photo - photos, piano - pianos, radio - radios гэсэн байдлаар үүсдэг.
Yл єєрчлєгдєх үгс
· зарим шувуу, амьтан : sheep - хонь, deer - буга, swine- гахай, fish - загас, fruit - жимс, grouse- ятуу.
· зарим загас: trout - хулд, salmon- салмон, carp - мєрєг, pike - цурхай гэх мэт. Гэвч herring, -s = май, eel, -s = могой загас гэж үүсдэг үгс ч байдаг.
· яс үндэс, оршин суугчдын нэр : Japanese, Swiss, Vietnamese
ox, child, brother гэсэн үгс бол -(r)en тєгсгєл авна : ox - oxen, child - children, brother - brethren
Зарим нэр үг үндсээрээ єєрчлєгдєж олон тоо үүсгэдэг. Жишээлбэл : man - men, woman - women, foot - feet, tooth - teeth, goose - geese, mouse - mice, person -people, louse - lice
Санамж : man - тэй холбогдсон нэр үгс олон тоон дээр : gentleman - gentlemen, Frenchman - Frenchmenгэх мэтээр хувирна.
Гэвч : German,-s; Roman, -s; Norman, -s гэх мэт үгс шууд "-s" залгаснаар олон тоо болно.
Зарим нэг хийсвэр (Abstract) болонхам нэр (Collective)зєвхєн ганц тоонд байна. Жиш :
advice - зєвлєлгєє, business- ажил хэрэг, furniture - мебель, knowledge - мэдлэг, merchandise- эд бараа, progress - хєгжил дэвшил гэх мэт.
Санамж: Хоёроос дээш хэсэгтэй зүйлс зєвхєн олон тоонд байдаг : scissors - хайч, tongs - бахь, spectacles - нүдний шил , lungs - уушиг, trousers - ємд, scales - жин хэмжүүр,
These spectacles are strong. - Энэ нүдний шил бєх.
Анхаар! : Үйлийн эзэн олон тоонд байвал хувцас болон биеийн хэсгийн нэр олон тоонд байна.
They came in with their hats on theirheads - Тэд орж ирэхдээ малгайтайгаа байсан.
III . Тийн ялгал (The case)
Нэрлэх (Normative) = (the, a, an)
Хамаатуулах (Genitive - угтвар үгт хамаатуулах) =of (the, a, an)
Єгєх орших (Dative - угтвар үгт єгєх орших) = to (the, a, an)
Заах (Accusative) = (the, a, an)
Англи хэлэнд угтвар үгт хамаатуулахаас гадна мєн Саксоны хамаатуулахгэж байдаг ба энэ нь нэр үгийн ганц тоонд 's, олон тоонд s' -ийг залгаж хэрэглэдэг.
Хэрэглэх тохиолдолууд :
· Хүн амьтандхамаарагдах зүйлийн тухай ярихдаа : Jack'sblue book. they boys' book
· Эд зүйл болон цаг хугацаа, газар орон, тоо хэмжээний тухай ярихдаа: a week's holiday, a month's stay, a mile's walk, at arm's length, a stone's throw
· Ярианы хэллэгт : for Heaven's sake- бүх гэгээн хутагтын тєлєє, for God's sake- бурхны тусын тулд, for goodness' sake- сайн сайхны тєлєє
Санамж :Хэрэв Саксоны хамаатуулахад house, shop, church, practice гэсэн үгс байвал орхиж бичнэ.
I am at my uncle's (house). - Би эгчийндээ (гэрт) байна. at the doctor's (practice) - эмчийн дадлагад
Єгєх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын ємнє байрлавал to - гүйорно.
Єгүүлэгдэхүүн
Єгүүлэхүүн
Єгєх орших
Заах

We
gave
the beggar
a penny
Бид гуйлгачинд нэг пенни єгсєн
I
sent
you
some books
Би чамд хэдэн ном илгээсэн
Угтвар үгт Єгєх оршихын тийн ялгал : Єгєх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын дараа байрлавалto - тэй орно.
Єгүүлэгдэхүүн
Єгүүлэхүүн
Заах
Угтвар үгт Є.о.тя
We
Gave
a penny
to the beggar
I
Sent
some books
to you(and not to him)
Єгєх оршихын тийн ялгал нь зарим үйл үг болон хавсрал нэрийн дарааЗаахын тийн ялгалын ємнє to - тэй байдаг. Жишээлбэл :
english
mongolian
english
mongolian
english
mongolian
to add
-д нэмэх
to reply to
-д хариулах
cruel to
харгис зэрлэг
to listen to
чагнах, сонсох
to happen to
-д болох тохиолдох
just to
шударга
to declare, explain to
-д мэдэгдэх тайлбарлах
to say to
хэлэх, ярих
polite to
эелдэг, найрсаг
to mention to
дурдах сануулах
kind to
нєхєрсєг, эелдэг


Єгєх оршихын тийн ялгал нь зєвхєн Заахын тийн ялгалын утга агуулж байгаа үйл үгэнд холбогддог.
Гол хэрэглэдэг үйл үгс нь :
english
mongolian
english
mongolian
english
mongolian
english
mongolian
to give
єгєх
to bring
авчрах
to forgive
уучлах
to tell
хэлэх
to lend
зээлүүлэх
to take
-д аваачих
to cost
үнэтэй байх
to write
бичих
to offer
санал тавих
to send
-д илгээх
to owe
єртэй байх
to sell
худалдах
to promise
амлах
to fetch
авчрах
to pay
тєлєх
to show
үзүүлэх
Санамж :Заахын тийн ялгал "it" - нь биеийн тєлєєний үгийн Єгєх оршихын тийн ялгалын ємнє байрлана :
give it me - үүнийг надад єгєєч ; bring it us - үүнийг бидэнд авч ирээч