АНГЛИ ХЭЛНИЙ ДУУДЛАГАА САЙЖРУУЛАХАД АНХААРАХ ЗҮЙЛ

Хэдийгээр энэ хорвоогийн бүх хүмүүсийн ярих, сонсох эрхтэн нь адил боловч нэг ижил авиаг улс үндэстнүүд өөр өөрийн авиа зүйн онцлогоороо янз бүрээр дуудаж хэлдэг.

Иймд англиар зөв ярьж өөрийгөө бусдад ойлгуулахын тулд

хамгийн түрүүнд анхаарах зүйл маань англи хэлний авиа зүй юм.

Англи үгсийг зөв хэлж, дуудлагаа сайжруулахын тулд дараах зүйлсийг анхаарах хэрэгтэй:

1. Галиг

Англи хэл нь 24 үсэгтэй боловч 48 авиатай. Авиа бүр нь өөрийн гэсэн галигтай.

Галиг гэдэг нь авиаг тэмдэглэдэг тусгай дүрс тэмдэг юм. Англи хэлэнд үгс бичсэнээрээ дуудагдахгүй учир галиг мэдэх нь чухал ач холбогдолтой.

Үүний тулд англи хэлний цагаан толгойн галиг дүрслэлийн тэмдэгүүдийг юуны өмнө нүдэлж тогтоож авах хэрэгтэй. Эдгээр дүрс тэмдгүүдийг толь бичгүүдийн эхний хуудсанд хавсаргасан байдаг. Жишээ нь: эгшгийн ард орсон хоёр цэг нь [ : ] тус авиаг уртаар дууд гэсэн утгатай.

full [ ful ] - fool [ fu:l] дүүрэн- мангар
live [ liv ] - leave [ li:v] амьдрах- орхих

The moon is at the full. Арван тавны сар гарчээ.

I’m full. Би цатгалан байна.

Дээрхи хоёр өгүүлбэрт орсон full гэх үгийг уртаар хэлбэл мангар, тэнэг гэсэн утгатай үг шиг сонсогдох болно. Дараагийн эгнээнд байгаа хоёр үгийг зөв хэлэхгүй бол таныг ямар нэгэн юм орхих гээд байна уу аль эсвэл амьдрах тухай ярих гээд байна уу гэдгийг ойлгоход бэрх байх болно. Иймд аливаа үгийн галигийг сурсныхаа дараа тэрхүү үгийг зөв хэлж сурах хэрэгтэй.

2. Үгийн өргөлтөнд анхаарах.

Гадаад хэл сурч буй хүн галиг сураад дараа нь үгийн өргөлтийг зөв хэрэглэж сурах ёстой. Та англиар ярихдаа дүрмийн алдаа хийдэггүй боловч үгээ буруу хэлж заншсан бол таны яриаг ойлгоход хэцүү байж болох юм. Та англиар зөв ярьж суръя гэвэл юуны өмнө толь бичгээ нээж хэлэх гэсэн үгийнхээ өргөлтийг хаана байгааг хамгийн түрүүнд олж мэдэх хэрэгтэй.

Үгийн өргөлт гэж юу байдаг юм бэ? гэдгийг бид орос хэл сурч байхдаа анх мэдэж авсан билээ. Харин одоо англи хэл сурч байх үедээ орос толь бичиг хэрэглэж байсан шигээ англи хэлний толь бичигтэй харьцаж болохгүй. Орос толь бичигт орос үгийн өргөлтийг өргөлттэй үе дээр нь (') таслал тавьж тэмдэглэдэг бол англи хэлний өргөлтийг үгийн өргөлттэй үеийн өмнө тавьсан байдгаараа ялгаатай байдаг. Тухайлбал, орос хэлний фото'граф гэдэг үгийн өргөлт 2дахь үе дээрээ байна гэдгийг таслал харуулж байна. Тус үг нь англи хэлэнд 'photograph гэж бичигддэг бөгөөд өргөлт нь эхний үе дээрээ байгааг үгийн өмнөх таслал харуулж байна. Орос хэлэнд тус үгийг хоёрдахь О дээр өргөлттэйгээр хэлдэг юмаа гээд англиар ярихдаа орос аялгуугаар яриад байж болохгүйнээ.

Таны сайн мэдэх англи хэлний "аймаар" гэсэн утгатай үгсийг авч үзье.

‘horrible

ho’rrific

Эхний үгэн дээр өргөлт нь “О” дээр байна, харин дараах үгийн өргөлт “I” дээр байгааг анхаарна уу. Хэрэв та horrific үгийг эхний үг хэлсэн шигээ О дээр өргөлттэйгээр хэлвэл таныг "ямар муухай дуудлагатай хүн бэ" гэж бодож магадгүй.

Гурван үетэй believe /be’lieve/ гэдэг үгийн өргөлт хоёрдахь үе дээр бууж байна. Эхний үе дээр нь өргөлт тавиад 'believe гэж хэлбэл таныг be leave гэх хоёр үг хэлэв үү гэж бодоод ойлгохгүй байх болов уу.

Хэлэх үгнийхээ өргөлтийг мэдэж аваад тус үгийг дахин дахин давтаж хэлэх нь чухал байдаг. Өөрөө өөртөө хэлж чихэндээ хоногшуулсныхаа дараа англи хэлнийхээ багшаар дахин хэлүүлж сайн сонс. Дараа нь радио, телевизээр ярьж байгаа хүмүүсийн үг ярианаас сурсан үгээ ялгаж, сонсч чадаж байгаа бол тус үгийг хэл яриандаа хэрэглэх цаг нь болсон байна гэж бодож болно.

3. Монгол хэлэнд байхгүй авиаг зөв дуудах.

Ямар нэгэн үгийн өргөлтийг мэдэж аваад, хүний хэлэхийг хэд дахин сонсоод, өөрөө дууриагаад хэлэх гэтэл арай л өөрөөр дуудагдаад байх шиг санагдах явдал гардаг нь нууц биш юм аа.

Монгол хэлэнд П, Ф авиа байдаггүй учир эдгээр авиануудыг хооронд нь хутгах буюу монгол хэлний "б" авиагаар төлөөлж хэлэх явдал цөөнгүй гардаг. Ийм алдаа гаргахгүйн тулд эдгээр авиа орсон үгсийг хос хосоор нь хэлж сурвал зөв дуудахад хэрэгтэй байдаг. Жиээлбэл:

pair – bear хос –баавгай

pie - buy жигнэмэг - худалдаж авах

pond - bond цөөрөм - үнэт цаас

bond - fond үнэт цаас – хайртай

fond - pond хайртай - цөөрөм

coffee- copy кофе- хуулбар

PAIR гэx гээд BEAR гэж хэлээд баавгай болговол хэн дуртай байх вэ.

4. Өгүүлбэрийн өргөлтийг зөв тавих.

Үг бүр өөрийн өргөлттэй байдгийн адил өгүүлбэр бүрт өргөлттэйгээр хэлэх үг байдаг.

Өгүүлбэрт мэдээллийг агуулж байдаг үгсийг өргөлттэйгээр хэлдэг. Тэдгээр үгсийг бусдаас ялгаруулж чанга тодоор хэлнэ, тухайлбал, “Би чамд хайртай” гэх гуравхан үгтэй өгүүлбэрийг англиар хэрхэн хэлдэгийг авч үзье.

I love you.

I love you.

I love you.

Дээрхи гурван өгүүлбэрт бүгдэд нь хайртай гэдгээ хэлж байгаач хайраа яаж илэрхийлж байгааг өргөлттэй үгнээс мэдэрч болно. Эхний өгүүлбэрт love дээр өргөлт байна. Тус үгийг өргөлттэй хэлснээр зүгээр нэг таалагдаад байгаа биш харин хайртай болсноо хэлж байна. 2дахь өгүүлбэрт “би” гэдэг үгэн дээр өргөлт авчээ. Ингэснээр хэн нэгэн хүн биш харин би л чамд хайртай болж гэдгээ хэлээд байна. Сүүлийн өгүүлбэрт чамд л хайртай болохоос биш өөр хэн нэгэнд биш гэсэн санааг илэрхийлж байна.

Үг болон өгүүлбэрийн өргөлт ямар чухал үүрэгтэй байдгийг дараах жишээг орчуулаад уншаад үзээрэй.

An English teacher wrote these words on the blackboard: ”woman without her man is nothing”. The teacher then asked the students to punctuate and read.

The male students wrote: “Woman, without her man, is nothing.”

The female students wrote: “Woman! Without her, man is nothing.”

Англи хэл амжилттай сурах нь таны хичээл зүтгэл болон байнгын хүчин чармайлтаас шалтгаална.

Ш.Наранчимэг